Karpaty należą do miejsc o bogatej przeszłości, stanowiły niespokojne miejsce na styku państw, narodów i kultur. Panowała tu wielowymiarowa różnorodność zamknięta w świecie kultury materialnej i duchowej. Karpaty to także piękno krajobrazu w postaci gór i jezior oraz bogactwo flory i fauny. To jeszcze względna enklawa dzikości i spokoju, którą tworzą choćby Bieszczady Zachodnie, jako część Karpat Wschodnich, choć i tu od pewnego czasu obserwuje się wzmożony „najazd” turystów. I najprawdopodobniej ze względu na te walory Karpaty pozostają wciąż atrakcyjne pod względem turystyki i wydaje się, że są odkrywane na nowo.
I pewnie z myślą głównie o turystach została wydana „Przyroda polskich Karpat: przewodnik krajoznawczy” pod redakcją Aleksandry Pępkowskiej-Król, Rafała Bobreka i Tomasza Wilka. Jest to próba opisania tego wyjątkowego regionu, ze wskazaniem „najciekawszych miejsc i elementów na mapie różnorodności biologicznej polskich Karpat”.
Trafną charakterystykę Karpat, z podkreśleniem ich znaczenia zamieścił Tomasz Wilk zaraz na początku książki: „Łuk Karpat przecina środek Europy, spajając ze sobą środkowoeuropejskie państwa. I tak jak kręgosłup utrzymuje właściwą postawę ludzkiego ciała, tak pasmo Karpat służy ochronie dziedzictwa przyrodniczego Europy. To tutaj lasy zachowały w wielu miejscach swój pierwotny charakter, tu krzyżują się główne korytarze migracyjne zwierząt, a najwyższe górskie szczyty wyznaczają szlaki wędrówek ptaków. Karpaty stanowią ostatni i najważniejszy matecznik występowania dużych europejskich drapieżników. Są jednocześnie miejscem, gdzie wielowiekowa obecność człowieka kształtuje przyrodę, choćby poprzez utrzymywanie półnaturalnych siedlisk łąkowych. Dodając do tego bogatą przeszłość historyczną tego terenu i kulturę ludową, mamy obraz regionu, w którym człowiek i przyroda mogą zgodnie współistnieć”.
Publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza, „Karpaty polskie - wybrane zagadnienia”, zawiera dwanaście rozdziałów, z których każdy zamieszczony jest na dwóch stronach. Informacje tu zawarte dotyczą bogactwa przyrodniczego (roślin, zwierząt, ptaków), ukształtowania przyrody nieżywionej (jak skały i minerały), zagadnienia początków ochrony przyrody (w 1932 r. powołany został pierwszy w Polsce Park Narodowy w Pieninach, odtworzony w 1954 r. pod nazwą Pieniński Park Narodowy), grup etnograficznych (teren zamieszkiwany w przeszłości „przez różne żywioły osadnicze”, jak Wołochów, Rusinów, Cyganów Karpackich), architektury drewnianej (najstarsze cerkwie w tym regionie pochodzą z przełomu XV i XVI w.; na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisana jest bojkowska cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku), rzemiosła i sztuki ludowej (zapomniani łemkowscy maziarze i dziegciarze, orawscy płóciennicy), pasterstwa i tradycji z nim związanych (wypasy owiec, hodowla polskiej owcy górskiej, kozy karpackiej i konia huculskiego), tradycyjnych potraw (np. oscypek, bryndza podhalańska, podkarpacki miód spadziowy, ser kozi wołoski i podkarpacki, ale też kwaśnica z baraniną na Podhalu, łomniczańskie pierogi z tartych ziemniaków z farszem z gotowanych ziemniaków z bryndzą) i turystyki (z akcentem na odpowiedzialne korzystanie z bogactwa przyrodniczego Karpat).
W drugiej części, „Opis regionów”, znalazło się czternaście regionów, wchodzących w skład polskich Karpat, począwszy od Pogórza Zachodniobeskidzkiego, przez Beskid Żywiecki i Kotlinę Żywiecką, centralną część Pogórza Środkowobeskidzkiego, Pogórze Przemyskie i Dynowskie, Beskid Niski, Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie (rozdział „Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie” napisał Cezary Ćwikowski, pracownik Ośrodka Naukowo-Dydaktycznego Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych), a skończywszy na Pieninach i Tatrach. Na poszczególne rozdziały składają się treści zawarte w blokach tematycznych: opis regionu, siedliska przyrodnicze, flora, fauna, zabytki kultury, zaplecze turystyczne i wycieczki.
Książka zawiera listę gospodarstw agroturystycznych z regionu Karpat zrzeszonych w stowarzyszeniach należących do Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Na końcu znajduje się bogata bibliografia i mapy geograficzne. WD
Przyroda polskich Karpat: przewodnik krajoznawczy, red. Aleksandra Pępkowska-Król, Rafał Bobrek i Tomasz Wilk, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Marki 2013.
